"توسعه اجتماعی کشور با محوریت تعاون"
سرمایه اجتماعی و مشارکت هم عامل و هم حاصل توسعه اجتماعی محسوب می شود و البته بدیهی است که رشد سرمایه اجتماعی هم اصلی ترین سرمایه و پشتوانه برای توسعه اقتصادی و سیاسی و حتی امنیتی کشور محسوب می شود، چرا که سرمایه اجتماعی اعتماد عمومی بین مردم و بین مردم و دولت را به طور متقابل ارتقاء می بخشد، وقتی مردم به دولت اعتماد داشته باشند، سیاست ها و برنامه های دولت را جدی و موثرتر مورد توجه قرار داده و برای اجرایی شدنش تلاش می کنند و متقابلا وقتی دولت به مردم اعتماد داشته باشد در واگذاری امور به ویژه در حوزه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به مردم با انگیزه و اعتقاد راسخ تری عمل می کند و اصلی ترین دست آورد این اعتماد متقابل رشد و توسعه کشور خواهد بود ، قطعاً مشکل بیکاری و رکود با حمایت و همراهی موثر مردم و همکاری صمیمانه و صادقانه دولت و مردم با سرعت بسیار بیشتری حل و فصل خواهد شد .
در این یادداشت در نظر است که رشد بخش تعاون و تعاونیها را از این زاویه مورد بررسی قرار دهیم که چگونه تعاون، سرمایه اجتماعی می آفریند و چگونه سرمایه اجتماعی اقبال مردم را به سمت ایجاد و توسعه تشکل تعاونی فزونی می بخشد.
آنچه از بررسی و مطالعه اهداف و آثار تعاونیها به دست می آید این است که :
تعاون و کار جمعی نقش زیادی در توانمند سازی و رشد استعدادها و خلاقیت های جامعه به همراه دارد. تعاون روح همکاری، همدلی، رفاقت و به فکر هم بودن را تقویت می کند، تعاون با جمع آوری سرمایه های خود و مدیریت آنها موجب رشد بهره وری و افزایش در آمد اعضاء می شود.
تعاون و کار گروهی فرصت مناسبی برای یادگیری افراد جامعه از یکدیگر است که زمینه استفاده از دانش، تجربه و تخصص های متفاوت هر یک از اعضاء را فراهم می سازد.
تعاون می تواند گروههای شغلی مختلف و کارگاههای تولید کوچک و واحدهای صنفی و خدماتی در قالب تعاونیهای تأمین نیاز تحت پوشش قرار دهد و امکان رقابت پذیری آنها با واحدهای بزرگ مقیاس را ارتقاء بخشد. طبیعتاً خرید مواد اولیه ، ابزار و ماشین آلات برای یک واحد کوچک از خرید انبوه آنها در مقیاس های گرانتر شده و هزینه تولید و قیمت تمام شده آنها را بیشتر می شود و از طرف دیگر تولید در مقیاس بزرگتر و با قیمت پایین تر امکان رقابت پذیری را در بازار بهتر فراهم می سازد.
تعاون می تواند سرمایه های خرد و کوچک مردم در مناطق محروم و روستایی را در کنار هم قرار دهد و در مقیاس بالاتری امکان انجام یک کار اقتصادی، تولیدی یا خدماتی مفید را فراهم سازد که هرگز تک تک افراد با موجودی کم خود نمی توانند چنین نقشی را ایفا نمایند.
وجود 10 هزار تعاونی زنان عمدتاً از این ویژگی برخوردار است و حتی این نوع تعاونیها می توانند بدون اینکه نیاز به کارگاه یا واحد صنعتی مستقلی داشته باشند هر یک از اعضاء تحت مدیریت تعاونی در منزل و محل زندگی خود بخشی از کالا را تولید کنند و نهایتاً در یکجا فرآوری و تولید نهایی اتفاق بیافتد. در این حالت تعاون و تعاونی می تواند بهترین واحد پشتیبان برای تولیدات خانگی و در حمایت از زنان سرپرست خانوار ایفای نقش نماید.
مشابه این موضوع می تواند توسط نهادهای حمایتی مثل کمیته امداد امام و سازمان بهزیستی صورت پذیرد که به جای کمک مستقیم یا نقدی به مددجویان و خانوارهای تحت پوشش، مددجویان را با برنامه های اموزشی فشرده توانمند نموده و در قالب شرکتهای تعاونی تولیدی یا خدماتی ساماندهی و از آنها حمایت نمایند تا زودتر بتوانند روی پای خود بایستند این امر خوشبختانه امروزه بیشتر مورد توجه نهادهای حمایتی قرار گرفته است .
تاکید می شود؛ تعاون ظرفیتی است مناسب برای هم افزایی و بهره وری، تشکلی است در خدمت تولید، خدمات و اشتغال و تعاون نهادیست برای فقرزدایی در مناطق روستایی و محروم.
می توان گفت : تعاون بهترین رویکرد به پدیده مشارکت مردم در توسعه کشور و مردمی کردن اقتصاد است و در نهایت تعاون نزدیکترین الگو و روش برای تحقق اهداف و سیاستهای اقتصاد مقاومتی است که تعامل اجتماعی دولت را گسترش می دهد و سرمایه اجتماعی را ارتقاء می بخشد.
البته تعاون فقط با یک مشکل و مانع اصلی روبروست و آن خوب شناخته نشدن تعاون و عدم آگاهی مسئولین و آحاد مردم به ظرفیت های آن است. در نگاه به تعاون، همان داستان فیل مولوی و اتاق تاریک و قصه ی «هر کسی از ظن خود شد یار من» رخ داده است، لذا باید شمع هایی آورد تا بخش تعاون به مفهوم واقعی و کامل آن دیده شود آنگونه که امروز در اروپا، ژاپن، کانادا، هند، نیوزلند، مالزی و... دنبال می شود. نکته جالب آنجاست که 35 سال قبل در تدوین قانون اساسی شهید آیت ا... دکتر بهشتی به جایگاه تعاون به نگاه روز و کسب و انتقال تجربه جهانی و کشورهای اروپایی تأکید ورزیده و ایشان مدل اقتصاد تعاونی را نزدیکترین مدل به عدالت و اقتصاد اسلامی توصیف کرده بود. به راستی همه ی مسئولین باید با تأسی به آن متفکر وارسته ، در راستای اقدام برای عملی شدن سیاستهای اقتصاد مقاومتی به بخش تعاون و تعاونی ها نگاه ویژه ای داشته باشند.