واقعيت اين است كه در برابر جناح رقيب، با همه تلاش‌هايي كه به‌كار بستيم در اين دوره از انتخابات نتوانستيم بيش از 30 درصد راي‌دهندگان را براي مشاركت به حركت درآوريم. آنها نيز با وجود ليست‌هاي متعدد و عدم انسجام، راي خود را بين نامزدهاي زيادي شكستند و نتيجه‌اي كه حاصل شد را رقم زدند. در چنين شرايطي تحليل آماري انتخابات به ما كمك مي‌كند كه واقع‌بينانه نگاه كنيم و ذهن خود را به مسائل فرعي منعطف نكنيم و وحدت جامعه و هويت ملي را خدشه‌دار نسازيم. در اينكه «در اين نيامدن و حضور نداشتن در انتخابات» كه از قبل گفته مي‌شد كه «اگر مردم نيايند نتيجه برنده شدن جناح راست خواهد بود»، چه كساني تاثير داشته‌اند سخن و تفسير بسيار است. در اين ميان هم فعاليت رسانه‌هاي خارج از كشور و القائات بيروني آنها بربخش خاصي از طبقات اجتماعي تاثيرگذار بود و هم تاكيد برخي گروه‌هاي داخلي بر تحريم و بي‌فايده بودن حضور در انتخابات و پراكندن تخم يأس و نااميدي از سوي نيروهاي افراطي و كوته‌بين داخلي كه فكر مي‌كردند شركت در انتخابات به مثابه تقويت نابساماني‌ها و ناروايي‌هاي داخلي و به معناي حكم تاييد مطلق رفتارهاي هر اداره و سازمان و دادگاه و موسسه‌اي كه به هر نوع در حق آنها يا هر بي‌گناه ديگري ناروايي داشته باشد. مشاركت محدود راي‌دهندگان در اين دوره از انتخابات از طرفي هم ماحصل عملكرد مسوولان و كساني است كه در ردصلاحيت‌ها و خالي كردن سبد اصلاح‌طلبان از شخصيت‌هاي شناخته‌شده و قابل توجه مردم بود كه مي‌توانستند بسيج‌كننده آراي عمومي بخش‌هاي متنوعي از جامعه باشند، بخشي از اين مسووليت نيز متوجه رسانه ملي است كه با نوع تبليغات يكسويه خود و رواج تك‌صدايي ترسيم‌كننده فضاي محدود و يكپارچگي در اين دوره از انتخابات بود و نااميدي و يأس را به نيروهاي چپ و مستقل جامعه القا مي‌كرد. نتيجه انتخابات همچنين ماحصل عملكرد دوستان اصلاح‌طلبي است كه يا به دليل برخي ديدگاه‌هاي شخصي يا تحت تاثير برخي القائات تفرقه‌افكن نتوانستند به وحدتي كه بايد و شايد برسند؛ آنها آراي خود را پراكنده كردند و در چنين شرايطي رقيب با درصد اندك پيروز شد. فراتر از همه اين تحليل‌ها مهمترين آموزه‌اي كه مي‌بايست از اين دوره از انتخابات دريافت كرد توجه به اين نكته است كه نتايج انتخابات نبايد موجب مشتبه شدن امر بر هر دو طرف شود و نقار و بدبيني بيشتر و از بين رفتن حس اعتماد مردم به حاكميت و مسوولان را به دنبال داشته باشد. به نظر مي‌رسد در مجموع در حال حاضر انتقاد به سيستم انتخابات و راي‌گيري ما در اولويت قرار ندارد و مصلحت نيست كه هر بار با ناديده گرفتن واقعيات و بي‌توجهي به مستندات آماري به جنجال‌هاي حاشيه‌اي (كه در صحنه تبليغات جهاني هم انعكاس دارد) عادتمان شده است، بپردازيم، از اين سو ما با بيان اينكه «آنها متقلبند» به رقيب بتازيم و آنها با «بي‌منطق و جنجال‌طلب» خواندن ما اين جريان برخوردها را ادامه دهند. در حال حاضر براي بهبود وضعيت موجود و اجراي منويات سياسي‌مان و رسيدن به انسجام سازماني جامعه (كاري كه به نظر مي‌رسد طرف مقابل با همه ديدگاه‌هاي غيرمدرن خود مجدانه به حفظ سازمان راي و يكپارچگي آن با استفاده از همه ابزارهاي اعتقادي، اقتصادي و فرهنگي و... پرداخته است) بيش از همه به واقع‌بيني و تجميع احزاب و دسته‌هاي كوچك و روي آوردن به سازمان و جبهه‌اي بزرگ نيازمنديم، به‌گونه‌اي كه بتوانيم از تجربه‌هاي خود با واقع‌بيني به جاي تحليل‌هاي غلط استفاده كنيم و توجه داشته باشيم كه برخي گروه‌هاي كوچك آرمان‌گرا در افزايش شكاف و دامنه‌دار شدن اين تفرقه ميان نيروهاي اصلاح‌طلب بسيار نقش دارند. از هم‌اكنون بايد براي يك ماه آينده در فكر باشيم (دوره دوم انتخابات) راه بيفتيم و نيروها را بسيج و متحد كنيم و جامعه را به تحرك واداريم. اگر روزنامه نداريم و رسانه‌اي به ياري ما نمي‌آيد و صدا و سيما عليه ما نيش و كنايه مي‌زند، دست‌كم اينكه خود به‌دست خويش به خود آسيب نرسانيم و دائم عليه يكديگر شمشير زبان از نيام نكشيم. سليقه‌هاي سياسي متفاوتي در مجموعه كشور و بين خود ما نيز حاكم است و ديدگاه‌هاي هيچ دو نفري عينا مثل هم نيست و صددرصد با هم تطبيق نمي‌كند و اينجاست كه بايد رويكرد نسبي به مسائل داشت و موضوعات را از ابعاد مختلف مورد توجه قرار داد. اگر با جناحي يا گروهي به نام اصولگرا يا راست اختلاف داريم- كه داريم- با هم كنار آييم و از الان دست در دست هم شركت يكپارچه را در دوره بعد ترغيب كنيم. اكنون 40 تا 50 نماينده اصلاح‌طلب به مجلس فرستاده‌ايم و به همين تعداد نيز نمايندگان مستقل انتخاب شده‌اند و در دوره دوم رقابت‌ ميان نيروهاي مستقل و جناح رقيب، جدي است، به جاي پراكندن تخم يأس و نااميدي به فرصت‌هايي بينديشيم كه در اين دوره از رقابت براي ما مهيا شده و يا خواهد شد. بينديشيم كه ممكن است تعداد قابل توجهي نماينده قدرتمند و نقش‌آفرين را در مجلس داشته باشيم و اين امر ميسر نمي‌شود مگر آنكه به تحريكات و تبليغات داخلي و خارجي كه ما را به خود مشغول مي‌كند، دل نبنديم و اولويت‌ها را در صدر قرار دهيم.