بهرهوری در مراسم عزاداری محرم

بسمه تعالی

بهره وری مراسم عزاداری محرم

آیا برنامه های مجالس، محافل و هیئات ما چه میزان با اهداف نهضت حسینی(ع) همخوانی دارد؟ آیا این برنامه ها بهره وری لازم را دارد؟

چگونه بر اثربخشی و بهره وری آنها بیفزاییم؟

بدون شک بزرگترین، گسترده ترین و مردمی ترین مراسم سالانه که از دیرباز در ایران برگزار شده و می شود، مراسم عزاداری دهه اول ماه محرم، به ویژه روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی است وبدون مبالغه باید گفت که این مراسم در سطح دنیا نیز در مقایسه با همه مجالس بزرگ مذهبی و آیینی و سنتی بی نظیر و بی بدیل است.

همه می دانند و می دانیم که این مجالس کاملا مردمی برگزار می شود و نقش نهادهای دولتی و حکومتی در آن بسیار کم است و باید هم چنین باشد و یکی از رموز ماندگاری و پویایی آنها نیز همین ویژگی است. برنامه ریزی، تامین منابع مالی، نیروی انسانی ، سازماندهی برگزاری مجالس، طبخ و توزیع نذورات، تشکیل دسته های عزاداری و... همه و همه با حرکت خودجوش و داوطلبانه مردم در قالب هیئات، حسینیه ها و مساجد محلات پدیدار می شود.

گویی هر کس در این مراسم نقش خود را از قبل می داند و در زمان و مکان معین و مشخص این نقش را در تعامل و پیوند با دیگران ایفا می نماید و زیبایی و ارزش کار در این است که ایفای این نقشها کاملا داوطلبانه ، بدون چشم داشت، با انگیزه های معنوی و البته با انگیزه و علاقه و کیفیت بالا انجام می پذیرد و باید تامل و دقت نمود که این رویه و نگرش کماکان توسط پیش کسوتان و ریش سفیدان هیئات و تکایا حفظ و تقویت شود.

پرسش اول اینجاست که آیا می توان موضوعی تحت عنوان "بهره وری در مراسم عزاداری سیدالشهدا" مطرح کرد و آیا کنار هم آوردن این دو موضوع امکان پذیر است؟

در پاسخ باید گفت: اولا شاید بتوان گفت خود قیام سیدالشهدا (ع) یکی از مصادیق عالی بهره وری است. البته هرچند این قیام در معیارهای مادی نمی گنجد، اما با نگاه از افقی بالاتر، شاید کمتر اقدامی در طول تاریخ را بتوان تا این میزان کارآمد و اثربخش در راستای اهداف مورد نظر خود یافت، چرا که این نهضت علاوه بر آن که در مقطع تاریخی خود به صورت جدی منشا اثر شد، با گذشت بیش از هزار سال همچنان در طول تاریخ الهام بخش و جریان ساز بوده و نهضت های آگاهی و آزادی بخش و ظلم ستیز زیادی با تاثیرپذیری از آن شکل گرفته و بالیده اند و بعضا به پیروزی هم دست یافته اند. در کنار دیگر عوامل، به نظر می رسد خلوص نیت و بذل تمام داشته ها(از جان و خانواده و... ) به پای هدف عالی تر از جمله عوامل این توفیق بی نظیر است.

نکته دیگر آن که بهره وری در مراسم عزاداری سیدالشهدا، در واقع ارزیابی کار ماست و قطعا ارزیابی و بهبود کار ما که عنوان محب و دوستدار امام حسین(ع) را با خود داریم، امکان پذیر است.

اما برای هرچه بیشتر شدن بهره وری برنامه های عزاداری حسینی چه باید کرد؟ قطعا این مهم در اثربخشی بیشتر این برنامه ها یا هم جهت تر شدن آنها با اهداف قیام حسینی نهفته است که در این زمینه توجه به نکات زیر ضروری است:

1-      توجه نماییم که دهه اول محرم و به ویژه شبها و روزهای تاسوعا و عاشورا مردم در اقشار مختلف و به ویژه جوانان بیشترین وقت و حضور را در محافل و مجالس مذهبی صرف می کنند. پس فرصت مناسبی است که برنامه ریزان، سخنرانان، مداحان و نوحه خوانان و ... برای رشد و اعتلای دانش مذهبی، اخلاق و تربیت دینی و آشنا ساختن هرچه بیشتر توده مردم با اندیشه ها و احکام دینی و معارف قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت مورد استفاده قرار دهند. لازمه این کار آن است که از وعاظ و سخنرانانی که از علم و دانش و ذوق و جاذبه خوبی در کلام و گفتار و عمل برخوردارند و مستمعین را از گوشه و کنار مجالس و حسینیه ها به سوی خود بکشند و از فرصت پیش آمده به خوبی در انتقال مفاهیم، متناسب با شرایط و گیرایی آنان بهره گیرند، استفاده گردد.

2-      نهضت حسینی نهضت آگاهی بخشی و سوق دادن انسانها از جهل و دروغ و گمراهی به سوی آگاهی و حقیقت است. از این رو اگر صحنه گردانان برنامه ها به عنوان نمونه مطالب خرافی بیان کنند  یا روضه دروغ بخوانند، در واقع دقیقا در نقطه مقابل اهداف قیام سیدالشهدا عمل کرده اند. بنابراین باید سخنرانان تلاش نمایند در بیان و گفتار خود بر منابر از طرح مطالب خرافی، مبالغه آمیز و غیرواقعی که غیرمستقیم موجب تخریب چهره زیبا و سراسر عظمت این نهضت حسینی و قیام ملکوتی می شود و آموزه های نادرستی را ترویج می نماید، به شدت پرهیز نمایند و بلکه تلاش نمایند از اطلاعات صحیح و مستند تاریخی و مباحث آموزنده اخلاقی و تربیتی در معرفی سیره و اندیشه امام حسین(ع) و خاندان و یاران باوفایش بهره گیرند و تلاش نمایند از فرصت پیش آمده در معرفی چهره زیبا و نجاتبخش و حیات آفرین دین بهره گیری نمایند.

3-      نمونه دیگر در این زمینه شاخص ظلم ستیزانه قیام اباعبدالله(ع) است. با این وصف اگر برخی برنامه ها به نام عزاداری سیدالشهدا باشد، اما در قبال آن ظلمی رخ دهد، در راستای اهداف قیام کربلا نیست. این ظلم می تواند از جزئی ترین موارد نظیر آزردن مردم با ایجاد صداهای بسیار بلند و نامتعارف در دستجات و آلات صوتی عزاداری باشد تا مراحل بالاتر نظیر تقویت ظالمان یا تضییع حقوق دیگران. به عنوان نمونه گاه دیده شده در اوج یک مراسم عزاداری برخی مادحان مجلس را آلوده به تهمت های ناروا به افراد می کنند که مشخص نیست تکلیف این گونه اقدامات چیست.

4-      موضوع دیگر نقش مهم مداحان و روضه خوانان و مرثیه سرایان در دسته جات و هیئات است. متاسفانه بخش زیادی از این گروه به مسایل حاشیه ای و شکلی نظیر اشک گرفتن از مردم به هر قیمت و با هر کلام و روش بهایی بیش از حد می دهند. البته صدای خوب، بلندگوی خوب و لحن و موسیقی مناسب اشعار در جای خود حائز اهمیت است؛ اما این موارد نباید آنان را از اصل موضوع که اشعار خوب و بامحتوا، مرثیه های حماسی و عزت بخش و انتقال پیامهای زیبا و آموزنده است، غافل نماید. همچنین مشخص نیست استفاده از طبلهایی با قطر دو متر یا رقابت در تعداد تیغه علم ها چه میزان با اهداف نهضت حسینی تطابق دارد.

5-      یک موضوع که به ویژه نهادها و مراکز رسمی و حاکمیتی باید مورد دقت قرار دهند، بحث خودداری از کمیت بالای برنامه ها به جای کیفیت بالای آن است که می تواند باعث زدگی بخشی از جامعه شود. به عنوان نمونه این تجربه امروز برای یک شاهد عینی رخ داد:

ایستگاه مترو امام خمینی سرشار از پرچمهای کتیبه و عزا بود. لابلای آگهی های ال سی دی ایستگاه، تصویری از گنبد زرد امام حسین (ع) و نام ایشان نمایش داده می شد. برخی از آگهی ها هم به مداحی و نیز سخنرانی رییس شورای فرهنگی مترو اختصاص یافته بود. بعد از آن که در میان فشار و ازدحام جمعیت وارد قطار شدم، دیدم در بخشهای مختلف قطار بعضا تابلوهای تسلیت محرم 3 تا 3 تا کنار هم نصب شده بود و گاه جای نقشه ایستگاه ها را هم گرفته بود. بعد از پیاده شدن وارد تاکسی شدم و برنامه رادیو نیز به شرح آیین های عزاداری می پرداخت و باعث شد صدای راننده که ظاهری نسبتا مذهبی و تابلوی یا امام رضا در خودرو داشت، در آید و بگوید بعد از هزار سال با یک سری خرافات ده روزی سر مردم را گرم می کنند!