امروز هفتمین همایش ملی بهرهوری در تهران برگزار می‌شود. نشست‌ها، گردهم‌آیی و همایش‌های متعددی برای بهرهوری در سال‌های گذشته برگزار گردیده است. مقالات متعددی در نشریات و مطبوعات در این زمینه به چاپ رسیده، میزگردهای متعددی برای بهرهوری در صدا و سیما با حضور کارشناسان و صاحبنظران برگزار شده است، در هر حال در این حوزه کم و بیش حرف و سخن فراوان گفته شده ولی باز هم شاهدیم که بهرهوری نه تنها رشد نداشته است بلکه با افتنیز همراه بوده است. آن‌هم در شرایطی که کشورهای رقیب ما در منطقه چشم انداز به نحو موثری بر سهم بهرهوری خود در تولید ناخالص ملّی و رشد اقتصادی خود افزوده‌اند. به نظر می‌رسد علیرغم تأکیدات مقام معظم رهبری و سیاست‌های مصوب مجمع تشخیص مصلت نظام در موضوعات اقتصاد مقاومتی و تولید ملّی و تأکید ویژه به موضوع بهرهوری در آن‌ها و احکام برنامه چهارم و پنجم پنج‌ساله باز شاهد تغییر و بهبودی در این عرصه نیستیم آن‌هم در شرایطی که محدودیت‌های ناشی از تحریم و کاهش در منابع مالی و سرمایه‌گزاری‌ها ایجاب می‌کند که بر سهم بهرهوری در بخش تولید، صنعت، کشاورزی و خدمات بپردازیم. آنچه از برگزارکنندگان و سخنرانان همایش بهرهوری انتظار می‌رود این است که برای سوالات ذیل پاسخ‌هایی را ارائه نمایند. و تلاش نمایند که همایش هفتم بهرهوری خود بهره‌ور باشد و جامعه مخاطبین به ویژه دولت‌مردان دولت تدبیر و امید را به راه کارهایی کارآمد رهنمون گردد.
امّا سوال‌هایی در بررسی مشکلات بهرهوری کشور می‌تواند طرح شوند.
1) آیا فرهنگ عمومی جامعه ما هم‌راستا با بهرهوری است، آیا در استفاده از منابع و ثروت‌های شخصی بررسی لازم برای انتخاب بهترین راه انجام می‌شود، آیا در مصارف روزمره بهرهوری رعایت می‌شود، آیا در طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی بزرگ و کوچک دولتی کنترل بهرهوری وجود دارد؟ آیا در تخصیص زمین برای طرح‌های تولیدی به موضوع کارایی و اثربخشی توجه می‌شود؟ آیا در ساخت و سازهای واحدهای صنعتی و تولیدی و انتخاب تکنولوژی و ماشین‌آلات مطالعه لازم انجام می‌پذیرد؟ آیا بهرهوری در رفتار شخصی و زندگی روزمره شهروندان در استفاده از زمان، در محیط کار، در اوقات فراغت در محیط خانه و . . . مشاهده می‌شود . . .؟ آیا اصولاً جامعه اهل صرفه‌جویی و پس‌انداز و قناعت در مصرف است یا اهل اسراف و تبذیر؟ آیا دقت در استفاده از امکانات و پرهیز از حیف و میل‌ها در سطوح مختلف وجود دارد؟ به نظر می‌رسد برای رشد بهرهوری قبل از هر چیز باید فرهنگ بهرهوری رشد نماید چقدر نهادهای فرهنگی، آموزشی و تبلیغی ما به موضوع بهرهوری می‌پردازند؟ چقدر معلمان و دبیران مدارس ما درس بهرهوری می‌دهند؟ چقدر روحانیون و مبلغین ما به خانواده‌ها و مخاطبین خود بهرهوری را می‌آموزند؟ چقدر صدا و سما و رسانه ملّی در برنامه‌ها و شبکه های مختلف خود فرهنگ بهرهوری را ترویج می‌‌نماید؟
2) سوال مهم دیگر که در زمینه بهرهوری قابل طرح است و از اهمیت زیادی هم برخوردار است اینکه دولت برای بهرهوری چه نقش و وظیفه‌ای دارد؟ با توجه با اینکه نقش و سهم دولت در اقتصاد و اداره امور کشور سهمی بالاست، پرداختن یا نپرداختن دولت به بهرهوری در رشد مثبت یا منفی بهرهوری تأثیر تعیین‌کننده‌ای به همراه خواهد داشت؟ آیا عملکرد وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی، استانداری‌ها و شرکت های دولتی از بهرهوری برخوردار است؟ یعنی نسبت ستانده و خروجی خدمات آن به ورودی رو به افزایش است؟ آیا واحدهای دولتی ما در حال بهینه فعالیت می‌کنند آیا میانگین ساعت کار مفید ادارات از وضعیت خوبی برخوردار است؟ آیا هزینه تمام شده خدمات دولتی با خدمات مشابه در بخش‌های خصوصی قابل مقایسه و رقابت می‌باشد؟ آیا دولت وظیفه خود را در بخش سنجش و ارزیابی و پایش بهرهوری در عرصه‌ای مختلف انجام می‌دهد؟ آیا اقدامات، برنامه‌ها، پروژه‌ها، سازمان‌های بهره‌ور مورد تشویق و حمایت قرار می‌دهد؟ آیا به کارکنان خود آموزش‌های لازم برای بهبود بهرهوری داده است؟ آیا آمار و اطلاعات مورد نیاز برای اندازه‌گیری و مقایسه بهرهوری در بخش‌های مختلف تولید و در اختیار متقاضیان و بهره‌برداران قرار می‌دهد؟ صریح‌تر سوال کنم آیا اصولاً دولت عزم و ارده‌ای برای توجه به بهرهوری داشته یا دارد؟آیا واقعاً بهرهوری دغدغه و مسئله دولت شده است ؟آیا اگر بهرهوری در کشور افت یابد مقامی یا مسئولی مواخذه می‌شود؟ آیا برای تحول و رشد بهرهوری جایزه‌ای و مشوقی گذاشته شده است؟ آیا دولت با دستگاه‌هایی که موجب رکود طرح‌های عمرانی می‌شوند و خواب سرمایه‌ها را تا چند برابر افزایش می‌دهند برخورد می‌کند؟ آیا دولت بودجه و اعتباری برای توسعه و ترویج و پیاده‌سازی روش‌های بهرهوری بودجه قابل قبولی را تعیین و تخصیص داده است؟ البته در یک جمله لازم است اشاره شود که انتظار می‌رود پاسخ به همه سوالات فوق در دولت تدبیر و امید که تدبیر و تحول را پایه حرکت خویش قرار داده به جواب‌های مثبت برسد.
3) یکی از عوامل اصلی و تعیین کننده در رشد بهرهوری منابع انسانی است هر چقدر منابع انسانی از آموزش‌های اثربخش‌تری برخوردار باشند. یا کارآزموده‌تر تربیت شوند و تعلیم ببیند از عملکرد بهتری برای ارتقاء بهرهوری فردی، کاری، ملی برخوردار خواهند بود. حال سوال این است که نظام آموزش عمومی و آموزش عالی ما چقدر خود کارآمد هستند؛ آیا مدارس ما از بهترین روش‌های آموزشی و تربیتی برای پروش نسل کارآمد استفاده می‌کنند؟ آیا هدف دانش آموزان ما بیشتر یادگیری وتوانمند شدن است یا کسب نمره و موفقیت در آزمون و کنکور و؟ آیا آموزش و پرورش ما دانش‌آموزان را برا ساس مهارت، خلاقیت، نوآوری و پیشرفت جامع ارزیابی می‌کنند یا براساس محفوظات و نمرات امتحانی کتبی و شفاهی؟ چند درصد از دانش آموزان دبیرستانی ما با مفهوم بهرهوری آشنا هستند؟ چند ساعت در سال در مدارس ما درس بهرهوری داده می‌شود؟ در چند کتاب درسی از مجموعه کتب درسی یا مطلبی در مورد بهرهوری وجود دارد؟ مگر نه این است که بخش عمده شخصیت و منش هر فردی در دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد؟ چرا دانش‌آموزان ما کمتر خلاق، کارآمد و توانمند و با روحیه جمعی تربیت می‌شوند؟ به نظر می‌رسد وضع آموزش عالی نیز دارای وضعیتی مشابه است و در این رابطه نیز علاوه بر سوالات فوق یک سوال مهم دیگر نیز قابل طرح می‌باشد آیا نظام آموزش عالی ما برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز کشور برنامه‌ای دارد؟ آیا طرح جامعی برای تقسیم رشته‌ها و تعداد دانشجویان در هر رشته و هر مقطع در مراکز دانشگاهی و آموزش عالی وجود دارد؟ چند درصد فارغ التحصیلان کشور در رشته‌ی تخصصی خود که 4 سال یا 6 سال برای آن بهترین زمان عمر خود را صرف نموده‌اند مشغول به کار یا فعالیت می‌شوند؟ چه رابطه‌ای بین بازار کار و بکارگیری منابع انسانی و مراکز آموزش عالی وجود دارد؟ تأمین نیروی انسانی کشور بر چه اساسی نیاز سنجی می‌شود؟ آیا بیکاری یا اشتغال بالغ بر 60% فارغ التحصیلان کشاورزی و رشته‌های دیگر در غیر رشته خود یک هدر رفت بزرگ نیست؟ آیا حجم بالای نفرات در دوره‌های علوم انسانی که نوعاً در کارها یا خدمات عمومی آن‌هم در صورت وجود زمینه‌کار مشغول می‌شوند هدر رفت فرصت‌های فراوان نیست و مصداق بارز حیف در منابع نیست. چند درصد از فارغ التحصیلان دختر که بیش ا ز نیمی از جمعیت دانشگاه‌ها را به خود اختصاص داده‌اند! ورود به اشتغال داشته‌اند؟ آیا درست است که کمتر از این جمعیت در بخش‌های اداری، خدماتی یا تولیدی مشغول به کار شده‌اند و بالغ بر 80% آنان هیچ بهره‌ای از سرمایه و امکانات صرف شده برای تحصیل خود نبرده‌اند. در بحث و بررسی پیرامون دلایل و عواملی که موجب غفلت و عدم توجه به موضوع مهم بهرهوری سوالات متعدد دیگری در حوزه‌هایی چون بخش خصوصی و بهرهوری، فضای رقابتی، محیط کسب و کار، سرمایه اجتماعی و بهرهوری و نقش نظام حقوق، دستمزد، تسهیم منافع بهرهوری، جایزه بهرهوری، توسعه آموزش‌های بهرهوری، فساد، رانت‌خواری، شفافیت و بهرهوری و مهم‌تر از همه اینکه عزم ملّی برای شکل‌گیری حرکت و نهضت بهرهوری نیازمند چه مقدماتی است، که به دلیل طولانی شدن این یادداشت ادامه این مبحث را به فرصتی دیگر موکول می‌کنیم.
امید داریم تدبیر که حاصل اندیشه است و امید که حاصل انگیزه است فضایی را در کشور به وجود بیاورد که اعمال ما هوشمندانه در جهت افکارمان باشد که این انتظار همه نخبگان در گروه‌های مختلف از دولت تدبیر و امید و خود عین بهرهوری است.